De Italiaanse architect Andrea Maddalena verzorgde afgelopen zaterdag in het Eemhuis de lezing ‘Geometrie van de werkelijkheid’ over kunstenaar Piet Mondriaan. Op het eerste oog een verrassende stap: een lezing in Amersfoort over misschien wel de bekendste kunstenaar uit Amersfoort, gepresenteerd door… een Italiaan.

Andrea Maddalena. (Foto: Walter Goyen)

Toch was deze keuze niet heel vreemd. Architect Maddalena woont immers al jaren in Amersfoort. Ook geeft hij geregeld lezingen over kunst, architectuur en antropologie. Al vanaf zijn studietijd in Rome is hij geïnspireerd door de visie en de filosofie van ‘onze Piet’, zoals hij Mondriaan vaak liefdevol beschreef.

Amersfoort is een internationale stad met allure. Andrea Maddalena kwam voor de liefde naar Nederland en is altijd heel gecharmeerd geweest van de fraaie sfeer en architectuur van Amersfoort. Eerder gaf hij al een lezing over de subtiele band tussen Amersfoort en de Italiaanse stad Perugia. Dat juist hij gevraagd werd om in de nieuwe bibliotheek het Eemhuis een lezing te geven, speciaal – maar niet alleen – voor deelnemers aan de Kunstvaarroute, gaf de toehoorders een frisse, nieuwe kijk op ‘hun’ bekendste kunstenaar.

De lezing over Mondriaan vond plaats in het Eemhuis. (Foto: Walter Goyen)

Wat boeit u zo aan Mondriaan?

,,De kunst van Piet Mondriaan blijft ons fascineren. En tegelijkertijd blijft het een mysterie dat nog steeds voor een groot deel door ons begrepen moet worden. Mondriaan was een uitstekend kunstenaar, die de schilder- en tekentechnieken erg goed beheerste. Hij heeft vooral altijd het realisme in de dingen willen zoeken. Hoe is het dan mogelijk dat zo’n kunstenaar zijn schilderkunst transformeert in een strakke sequentie van lijnen, rechthoeken, vlakken en primaire kleuren?”

Realisme? Dat is niet ieders eerste gedachte bij Mondriaans werk?

,,De sleutel om dit raadsel te ontcijferen ligt, volgens Mondriaan zelf, in de manier waarop wij naar de werkelijkheid kijken. Het is dus een kwestie van visie. In feite is het onmogelijk de kunst van Mondriaan te doorgronden en te begrijpen zonder zijn spirituele wereld te benaderen en te beseffen hoe belangrijk voor hem de Theosofische beweging en de Neoplatonische filosofie zijn geweest.”

Hoe vertaalde Mondriaan die spirituele visie?

,,Achter de alledaagse werkelijkheid zoals wij het kennen en zien, aldus Mondriaan, verschuilt zich een parallelle wereld van verborgen structuren, die uiteindelijk de echte werkelijkheid is. Om deze wereld te kunnen onthullen, en op het doek van de schilder tot uiting te kunnen brengen, moet elke referentie aan het materiële verbannen worden. Door een resoluut, intuïtief, diepgaand werk van abstractie wordt dan de natuur een gigantische, dynamische eenheid van confronterende krachten – vertegenwoordigd door horizontale en verticale lijnen – die met elkaar in een evenwichtige verhouding staan. In deze wereld is er geen ruimte voor de subjectieve en persoonlijke interpretaties van de artiest, en zijn blauw, geel, rood, zwart en wit de enige kleuren die mogen verschijnen.”

Kunst zonder de persoonlijke interpretaties van de artiest, wat betekent dat voor de kijker?

,,Door een kunstwerk van Mondriaan te aanschouwen, treden wij binnen in een wereld van stilte, rust en gebalanceerde samenklank, waar tijd en ruimte op het doek samenvallen en waardoor – een cruciale eigenschap van Mondriaans werk – de kijker ervaart één met het kunstwerk zelf te worden. Mondriaan zegt: ‘Als wij onszelf kunnen bevrijden, dan kunnen wij onze idealen realiseren. Het zal lang duren voordat de mensen de enorme mogelijkheden van het Neoplasticisme zullen begrijpen. Het is kunst die het eindpunt van alle kunsten vormt, maar ook een nieuw begin… Als wij onszelf niet kunnen bevrijden, dan kunnen we [tenminste] onze visie bevrijden’. Onze visie bevrijden, onszelf bevrijden. Of wij het leuk vinden of niet, het is uiteindelijk aan ons die stap te maken.”

Andrea Maddalena tijdens zijn lezing over Piet Mondriaan. (Foto: Walter Goyen)