Opnieuw kan Amersfoort genieten van theater op locatie. Aanstaande donderdag is de voormalige Prodentfabriek aan de Brabantsestraat het decor van ‘Arbeid Adelt’, de jongste productie van de 27-jarige theatermaakster Wieke ten Cate die vorig jaar de afvalberg van Smink bespeelde. Het stuk gaat over de sluiting van de tandpastafabriek in 2012. Voor de première, aanstaande donderdag, is nog een handvol kaartjes te verkrijgen.
door Gerard Chel
Met nog een week te gaan spreek ik Wieke ten Cate tijdens etenstijd in de Vereniging, naast de Prodentfabriek, waar het gezelschap voor een vriendenprijsje kan eten. ,,Leuk dat de Vereniging ons op deze manier steunt.’’ Drukdrukdruk is Wieke. Met decor, licht, geluid, regie. ,,Mooie tribune, hè’’, zegt ze als ze de ‘zaal’ – een ongebruikte fabriekshal – laat zien. ,,Speciaal voor de voorstelling gebouwd.’’ Wieke, geboren en getogen Amersfoortse, doorliep de toneelschool in Arnhem, deed praktijkervaring op in Antwerpen en werkt nu in Amsterdam waar ze sinds kort ook woont.
Tja, die titel, ‘Arbeid Adelt’. Een beetje ongelukkig, geeft Wieke toe. Niet zo bij nagedacht dat nazi-Duitsland met deze slogan dwangarbeid verheerlijkte. ,,Ik heb die nasmaak niet zo beseft. Ik wil ermee zeggen dat werken voor mensen heel erg belangrijk is. Een groot deel van ons leven bestaat uit werken. Mensen vinden het eervol om hun werk te mogen doen. Tegelijkertijd wil iedereen ook erkenning voor het werk wat ze doen.’’
Wieke ten Cate op het terrein van de Prodentfabriek
Foto: Gerard Chel
– Je stuk gaat over sluiting, ontslag, werkloos worden. Geen vrolijk thema.
,,Ja klopt, en toch is het geen zware voorstelling. Hoe schrijnend het ook is, ik vind het soms extreem grappig. De voorstelling gaat over werken en laat de mensen achter dat werk zien. Die kunnen in hun dagelijks werk heel grappig zijn. Hun verhalen en hun anekdotes. En de plek is natuurlijk erg inspirerend. In de fabriek zelf. Dat beleeft het publiek heel anders dan in een theaterzaal. Het stuk is mede daardoor heel herkenbaar. Dat wil ik ook, ik ben iemand die graag menselijk theater wil maken, ik ben niet zo van dat extreem abstracte.’’
– Je noemt ‘Arbeid Adelt’ een documentaire voorstelling. Leg eens uit.
,,Je kunt altijd een verhaal ontlenen aan een plek waar gewerkt wordt. Het documentaire deel komt uit de interviews die ik heb gehad met mensen die er tot aan de sluiting hebben gewerkt. De meesten van hen tientallen jaren. Ik leg de nadruk op die mensen. Ik ben gefascineerd door mensen die jarenlang op dezelfde plek werken, er vaak hetzelfde werk doen, dezelfde handelingen verrichten, met dezelfde collega’s in allemaal dezelfde kleding. Wie zijn die mensen, wat is hun motivatie. Natuurlijk, je moet geld verdienen, maar hier bij Prodent is voor velen hun werk ook hun leven geworden. Ze kwamen toen ze 17 waren en op hun 50ste zaten ze er nog. Door die interviews ben ik ook veel te weten gekomen over de cultuur van het bedrijf.’’
– En dat leidde tot een idee voor een theaterstuk.
,,Niet direct. Ik had 120 pagina’s tekst. Daar heb ik, samen met tekstschrijfster Iona Daniel, de meest markante stukken uitgehaald.’’
– Eén acteur, Dennis Rudge, speelt alle karakters?
,,Ja, en hij doet dat heel mooi. Fysiek heel moeilijk, maar ik denk dat iedere acteur zo’n rol zou willen spelen.’’
– Waarom?
,,Omdat hij de vier personen in dezelfde kleding speelt en in hetzelfde decor. Dat betekent dat hij alleen het onderscheid kan maken met zijn stem en acteergave. Dennis moet in één stuk vier keer transformeren, dat wil toch elke acteur.’’
– Wat is je zelf opgevallen aan dit proces.
,,Dat de sluiting eigenlijk rimpelloos is verlopen. Dat hebben ze bij Unilever wel anders meegemaakt. En deden het werken de werknemers samen, het ontslag en de periode daarna moest iedereen voor zich verwerken. Mensen die tientallen jaren dagelijks met elkaar hebben samengewerkt, hebben nu nauwelijks contact. Enkelen drinken soms een biertje. Via social media houden ze echter wel bij wie een andere baan heeft en wie nog niet.’’
– Eerder maakte je furore met een voorstelling op de afvalberg van Smink. Nu Prodent. Je hebt duidelijk iets met locaties.
,,Ja, ik ben in Antwerpen voor het eerst met locatietheater in aanraking gekomen. Daar werd de stad als speeltuin gebruikt. Een locatie dwingt iets af dat een theaterzaal niet heeft. Locatie is minder comfortabel dan een zaal, vervreemdend ook. Je bent als publiek ergens te gast en de realiteit komt als het ware bij je op bezoek. Het liefst speel ik in fabrieken of op plekken die nog volop in bedrijf zijn, zoals Smink, maar steeds meer grote fabrieken sluiten. Een van de Prodentmedewerkers zei het heel treffend: ik kon rustig naar de mts want daarna waren er genoeg banen voor mij. Mijn kinderen en kleinkinderen hebben het lastiger, hun baan moet nog bedacht worden.’’
Speeldata
Tijdens Spoffin: do 28 aug 21.00 uur (première); vrij 29 aug 20.30 uur; za 30 aug 20.30 uur; zo 31 aug 15.00 uur. Kaarten à €15 via www.spoffin.nl.
Daarna: vr 5 sep 20.30 uur; za 6 sep 20.30 uur; zo 7 sep 15.00 uur; vr 12 sep 20.30 uur; za 13 sep 20.30 uur; zo 14 sep 15.00 uur. Kaarten à €15 via www.lievevrouw.nl