Vanaf aanstaande donderdag wordt de historische binnenstad van Amersfoort weer vier dagen gekleurd en gevuld door honderden straatartiesten uit binnen- en buitenland. Er zijn precies 238 voorstellingen met 45 acts uit 15 landen en liefst 20 (wereld)premières, waaronder de golfkartonact Cardboardia uit Rusland. Spoffin viert haar eerste lustrum. Gerard Chel sprak met Alfred Konijnenbelt, directeur van Spoffin.
Door Gerard Chel
Het is de laatste dag van juli en op het piepkleine binnenplaatsje van het Spoffinkantoortje aan het Lieve Vrouwekerkhof ontmoet ik Alfred Konijnenbelt, zakelijk en artistiek leider van het straattheaterfestival. Ik vraag naar namen van bijzondere artiesten die gaan optreden en dat blijkt een lastige vraag. Natuurlijk komt hij er wel uit, maar het kost enige moeite. Konijnenbelt verklaart: ,,Eind mei sluit ik het festival voor dat jaar af en begin ik aan het festival voor het volgend jaar. Als je me nu naar namen voor dit jaar vraagt, moet ik even omschakelen, ik heb namelijk al de namen voor 2015 in mijn hoofd.’’
Het tekent de professionaliteit van de voormalig journalist (Amersfoortse Courant/Utrechts Nieuwsblad) die in de jaren 80 van de vorige eeuw actief werd in het Groenmarkt Komitee en later de Stichting Amersfoorts Theater Terras, nu de paraplu voor Spoffin en het Theater Terras. Straattheater speelt zich voornamelijk buiten af – de naam zegt het al – en de zomermaanden zijn daarvoor iets aangenamer dan de winter. En dus moet Konijnenbelt in die periode op pad in Europa op zoek naar nieuwe nummers, jong talent, bijzondere acts en noviteiten voor zijn eigen festival het jaar daarop.
Alfred Konijnenbelt
Foto: Gerard Chel
Hij bezoekt in de zomer gemiddeld zo’n 15 festivals, ontmoet collega-directeuren, spreekt theatermakers, ziet acts, dropt en verzamelt visitekaartjes, legt contacten en tekent contracten. ,,Ik ben in die periode vrij vaak van huis en dat betekent dat ik dan ons eigen festival, dat altijd eind augustus plaatsgrijpt, al moet hebben afgerond. Al komen er natuurlijk altijd nog veel last minute dingen op ons af. Maar inhoudelijk sluit ik het zo’n beetje eind mei af om me op het volgend jaar te kunnen storten.’’
Het Amersfoortse straattheater wordt elk jaar professioneler, trekt steeds meer gelouterde artiesten uit binnen- en buitenland en wordt inmiddels overspoeld met verzoeken van acts uit alle delen van Europa om er te mogen optreden. Spoffin heeft in een relatief korte tijd naam gemaakt: ,,Ik krijg duizenden mails van theatermakers.’’
Kwaliteit
Konijnenbelt legt de lat hoog, ook voor zichzelf. ,,Ik heb heel vroeger ook wel eens op het podium gestaan, maar ik vond mijzelf heel slecht en ik vind dat wanneer je voor publiek staat, je ook echt wat moet kunnen. Daarom zie ik ook altijd bijna alle voorstellingen voordat die naar Amersfoort komen. Ik wil mij zelf van de kwaliteit vergewissen.’’
– Bijna alle….?
,,Een enkele keer komt het voor dat een groep voor een tweede keer naar Amersfoort komt met een nieuw programma. Ik ken dan uiteraard wel de groep, maar niet hun nieuwe act. Dan vertrouw ik erop dat hun nieuwe act kwalitatief van hetzelfde niveau is als hun vorige show. Maar het gebeurt niet zo vaak dat groepen achter elkaar naar Amersfoort komen. Als ik dat al doe, zit er meestal 2 of 3 jaar tussen.’’
– Geen moeite om goede artiesten te vinden?
,,Oh nee, Europa barst van het talent en er komen steeds jonge artiesten bij. Kijk alleen maar wat de afgelopen jaren voormalig Oost-Europa, de oud Sovjetrepublieken of de Balkanlanden aan nieuwe acts hebben voortgebracht. Daarom beperk ik mij ook tot Europa, ik hoef helemaal de wereld niet over, laten we voorlopig eerst maar eens laten zien wat ons eigen continent aan aanbod heeft.’’
Spoffin – de naam is een anagram van spinoff – mag dan dit jaar haar eerste lustrum vieren, de traditie van een straatfestival begon in Amersfoort al 40 jaar geleden met het Theater Terras, de Keistadfeesten en later Etcetera. ,,De eigenlijke aanleiding om met Spoffin te beginnen waren de bezuinigingen, minder subsidies en minder sponsors waardoor de toen bestaande festivals min of meer gedwongen waren om samen te werken. Spoffin is daarvan het resultaat.’’
– Wat zijn de verschillen tussen toen en nu?
,,Vooral het ambitieniveau. Dat lag toen niet zo hoog. Ook wel knullig soms, zeg ik nu terugkijkend. En de artiesten kwamen overwegend uit ons land. Nu hebben we veel meer een internationaal accent en we kiezen, zoals gezegd, bewust voor een hoge kwaliteit. De beleving is bij ons heel belangrijk en daarmee bedoel ik dat elke voorstelling iets met je moet doen zodat je nog een voorstelling wilt zien. Dat je in een soort flow terecht komt. Het leuke van straattheater is dat er overal iets gebeurt, het is erg dynamisch en je ziet dingen die je anders niet ziet.’’
Leuke Russen
– Wat zijn de verschillen tussen West- en Oosteuropese acts?
,,In West-Europa is straattheater in de huidige vorm – ik heb het niet over de middeleeuwse wagenspelen – in de jaren 60 ontstaan. Na de Tweede Wereldoorlog, toen wij in vrijheid konden leven. Straattheater is de meest democratische vorm van kunst die je kunt bedenken. Heel laagdrempelig. De Oostbloklanden en de vroegere Sovjetrepublieken kregen pas zo’n vrijheid na de val van de Muur in 1989. Dat wil niet zeggen dat er voor die tijd ook geen straattheater was, maar vaak ondergronds, want meestal verboden.’’
,,Vrijheid is natuurlijk niet alleen belangrijk voor een artiest, ook het publiek moet zich vrij voelen om te blijven staan en ergens naar te kijken – of de vrijheid om weg te kunnen lopen. Jonge mensen in die landen zijn zich sterk aan het ontwikkelen, al komt het soms ook weer wel ouderwets over. Dan kiezen theatermakers voor een veilige formule. Die is bij ons alweer geweest. Tegelijkertijd zie ik ook heel verfrissende jonge theatermakers die op onconventionele manieren het publiek willen vermaken.’’
,,Ik ben dan ook erg blij dat we dit jaar Cardboardia uit Rusland hebben. Met de Oekraïne in het achterhoofd kan ik zeggen dat er gelukkig ook leuke Russen zijn. Een groep Russen werkt een week lang samen met Nederlanders aan het maken van objecten van golfkarton, die naderhand in optocht door de binnenstad worden getrokken. We hebben onbeperkt golfkarton tot onze beschikking. Dit is de eerste keer dat dit in ons land wordt gedaan. Echt een aanrader.’’
Vrijwillige bijdrage
Minder te spreken is Alfred Konijnenbelt over de vrijwillige bijdrage die bezoekers na afloop geven. Nagenoeg alle voorstellingen zijn gratis, na afloop wordt met de pet rondgegaan. ‘Beslis na afloop wat je betaalt’, heet dat. Konijnenbelt: ,,Gemiddeld geeft een bezoeker € 1,33 per voorstelling. Dat is natuurlijk helemaal niks, opgeteld minder dan 10% van ons budget, daarvan kan het festival niet bestaan. Spoffin staat daarin helaas niet alleen. Amersfoort is de 15e stad van het land, als je naar de culturele bestedingen kijkt, staan wij op plek 36. Dat vind ik wel triest. Ik streef ernaar dat binnen een paar jaar elke bezoeker een tientje bijdraagt. Let wel: dat is voor het héle weekeinde, voor álle voorstellingen.’’
Daar waar een enkel binnenstadfestival het aantal bezoekers fors naar boven afrondt door ook het winkelend publiek mee te tellen, hanteert de Spoffin-directeur meer reële cijfers. ,,Als ik uitsluitend naar unieke bezoekers kijk, mensen die enkel en alleen voor het straattheater komen, praat je over 15.000 bezoekers. Trek je het iets breder door al het publiek van alle voorstellingen op te tellen, dan kom je aan 40.000 bezoekers. Je kunt je voorstellen dat wij daar ontzettend tevreden over zijn.’’
Programma
Spoffin begint op donderdagavond 28 augustus met de ‘amuses’ in de Flint. Daar trekt een scala aan artiesten voorbij die de dagen daarna optreden, zodat het publiek een keuze kan maken. Op deze donderdag ook de wereldpremière van Arbeid Adelt van het Ten Cate Theater in de vroegere Prodentfabrieken. Op vrijdag 29 augustus zijn er vanaf 17.00 uur tot middernacht liefst 15 Nederlandse en drie wereldpremières waaronder ‘From dust till dust’ van Sheyda Darab. Op zaterdag 30 augustus begint het straattheater om 12.00 uur om ook rond middernacht te eindigen, op zondag 31 augustus is Spoffin er van 12 tot 19 uur. Van het totale programma zijn er een kleine 25 speciaal geschikt voor kinderen. Voor het gehele overzicht zie www.spoffin.nl.
Op enkele uitzonderingen na zijn alle voorstellingen gratis – het publiek kan na afloop geld geven – voor voorstellingen waarvoor een kaartje gekocht moet worden kun je terecht op https://www.krtjs.nl/spoffin/2014/. Er is ook een heel handige app (Viva Festival) waarop je je keuze kunt aanvinken waarna de app alles in de juiste tijdvolgorde zet zodat je je eigen schemaatje hebt en overal op tijd bent.