Leegte. Dit is het thema van de nieuwe tentoonstelling van het Amersfoortse kunstenaarscollectief De Ploegh.

Wat is leegte? zonder al te veel in filosofische beschouwingen te willen vervallen, en al helemaal niet in esoterische, staat wel vast dat er veel soorten leegtes bestaan.

Leegte van beeld, van inhoud, van vorm, van kleur, van gedachten, van visie, van fantasie, van dromen, en heel basaal van de wijnfles, van je maag. Om er maar enkele te noemen. En natuurlijk de meditatieve leegte, als is dat ongeveer hetzelfde als het ontbreken van gedachten.

Nog een vraag: wat is een interessant, intrigerend, ontroerend, veelzeggend en/of aansprekend kunstwerk? En desnoods, hoewel het daar in de eerste plaats niet om gaat, ook nog mooi?

De fotomanipulatie van Nannita van Veen. ´Ook hier grijpt de eenzaamheid – de leegte – je naar de keel.´

Gemoedstoestand

De beoordeling is altijd ‘in the eye of the beholder’, dus van degene die kijkt en beoordeelt, vanuit de eigen kunstkennis, en van uit eigen voor- en afkeuren. En zelfs, betoogt een van de deelnemende kunstenaars, Maarten van der Laag, vanuit de gemoedstoestand van de kijker op een bepaald moment. Immers, wie blij is kijkt met een andere blik dan wie droevig is.

Wat de geëxposeerde werken betreft: er zijn er maar enkele waar je het begrip leegte uit kunt halen. Sommige zijn juist nogal druk van kleur of vorm. Daar is de plank misgeslagen. Voorts zijn er bij waarvan je je afvraagt of het begrip kunst hier op wel van toepassing is. Ik kom daar verder op op terug.

Een van de ‘leegste’ beelden is van Maarten van der Laag: een gemêleerd blauw vlak, omringd door een donkergele geschubde rand. Verder is er niets te zien. Leegte.

Ook leeg: de interieurs, droge-naaldetsen in een warme kleur, van Margherita Pianarosa. De leegtes in de interieurs, zo op het oog tamelijk gewone ruimtes in een woning, worden pas echt leeg, of in ierder geval leger, door de plaatsing van een van mensen afkomstig voorwerp. In het ene geval een brandende kaars in een kandelaar, in het andere geval door één bordje en één glas aan een tafel met vier stoelen. Hier wordt naast de leegte de eenzaamheid verbeeld.

Dezelfde methode wordt gebruikt door Nannita van Veen. In haar fotomanipulatie wordt een horizontale lijn, aan de onderzijde donkerder, pas een landschap, en pas een léég landschap, door de plaatsing op die lijn van een boom. Ook hier uit grijpt de eenzaamheid je naar de keel.

Trucje

In beide gevallen, van Pianarosa en van Van Veen, zou je kunnen spreken van een voor de hand liggend, clichématig trucje: je zet een leegte neer, maar om die leegte te benadrukken, werkelijk leeg te maken, is er een niet-lege toevoeging nodig. Maar het werkt dus wel, vooral het beeld met de eenzame boom, maar dat ligt natuurlijk mede aan ‘the eye of the beholder’. De beholder is in dit geval iemand die nogal gecharmeerd is van alleenstaande bomen. Een typisch geval voor een psycholoog.

Terugkomend op het matige niveau van veel kunstwerken, en dat geldt mede voor andere Amersfoortse kunstenaars en exposities, buiten De Ploegh, is het wellicht goed om hier over eens van gedachten te wisselen. Binnen de Amersfoortse fotografie – daar is felle kritiek op geleverd – lijkt het ook die kant op te gaan.

Een vraag is: om wat voor reden? Het gaat er in ieder geval niet om om mensen de maat te nemen, of omlaag te halen. In de eerste plaats gaat het om meer inzicht in wat werkelijk kunst kan worden genoemd. Dat kan – voor iedereen – alleen maar verhelderend werken. En daar is iedereen – niet in de laatste plaats het Amersfoortse kunstklimaat – ook mee gediend.

De tentoonstelling is te bezoeken van woensdag tot en met vrijdag, van 11.00 tot 17.00 uur en op zaterdag van 11.00 tot 16.00 uur. Het adres is Coninckstraat 58. Meer informatie: www.deploegh.nl.