Decennialang was de Nederlandse architectuur dominant in de wereld. De mondiale focus lag op Nederlandse architectenbureaus, die, eenzaam aan de top, floreerden en zich vanzelfsprekend middelpunt voelden. Inmiddels heeft zich, in zeer korte tijd, feitelijk vanaf 2009, een enorme implosie van deze ooit onwrikbare positie voorgedaan. Meer dan ooit moeten architecten hun bestaansrecht bewijzen – het gedachtengoed dat een architect pure luxe is, die alleen in goede tijden spreekrecht heeft, viert inmiddels hoogtij.

Stadstuinen
Foto: Jannes Linders

Alle reden om het belang van architectuur in een aantal facetten te belichten. Als je Wikipedia er op naslaat, kun je lezen dat architectuur staat voor de kunst en wetenschap van het ontwerpen van de gebouwde omgeving. Het omvat steden, gebouwen, interieurs, landschappen, meubelen en objecten. De Romein Vitruvius onderscheidde daarbij drie principes: schoonheid (venustas), stevigheid (firmitas) en bruikbaarheid (utilitas). Dat is nogal wat.

Architectuur wordt vanouds gezien als een zeer bepalende, zeer veelomvattende functionele kunstvorm. Aanvankelijk sprak men vaak van ‘bouwkunst’, waarmee nu vooral nog de esthetische kant van het bouwen wordt bedoeld, terwijl bouwkunde nu vooral voor de technische kant staat.

Hoe zit het nu eigenlijk werkelijk? Nog steeds heeft ieder mens bewust of onbewust voortdurend met architectuur te maken. Bij het bezoek aan steden, dorpen, zelfs het platteland vinden we gebouwen die ‘onder architectuur’ gebouwd zijn. Toch zijn veel burgers niet altijd en vaak helemaal niet geïnteresseerd in wat de architecten in al hun wijsheid aan nieuwe invullingen aan de omgeving doen. Oordelen blijven maar al te vaak hangen bij ‘Dat past toch helemaal niet in een historische stad? ‘Wat heeft dat wel niet gekost?’ Moderne gebouwen zijn vaak aanleiding tot felle discussie. Toch is dat erg jammer.

Villa Prins Constantijnlaan
Foto: Jannes Linders

Natuurlijk zijn er missers. Budgetoverschrijdingen zijn eerder regel dan uitzondering, maar zelden heeft dat te maken met de architect. Daarbij, de geschiedenis staat bol van gebouwen die aanvankelijk veel gesputter opleverden, maar die later gekoesterd werden. De tijd is daarbij een factor van betekenis. Het is ook de vraag of architectuur geen discussie zou mogen opwekken. Moet een gebouw zich altijd voegen? In hoogte, in materiaal, in stijl? Wat voor steden krijgen we dan?

Slechte gebouwen en steden hebben vaker te maken met liefdeloos ontwerpen, met het gebrek aan aandacht voor de openbare ruimte die ontstaat, dan met het feit dat een gebouw ‘modern’ is. Sterker, goede architectuur voorziet in het monumentale erfgoed van de toekomst. Met een andere opvatting doen we de architect en zijn functionele kunstvorm te kort.

Binnenkort kunt u uw eigen oordeel vormen over het mooiste gebouw van Amersfoort dat in de afgelopen jaren is opgeleverd. FASadE, het architectuurcentrum van Amersfoort organiseert de publieksprijs Architectuurprijs Amersfoort. U kunt in juni 2014 op de traverse van station Amersfoort uw stem uitbrengen op uw favoriete gebouw. Meer informatie: www.fasade.nl en www.architectuurprijsamersfoort.nl